Na południowo-wschodniej części tarczy Księżyca królują niepodzielnie Langrenus i Petavius. Te dwa konkurujące o uwagę obserwatorów kratery wyróżniają się nie tylko rozmiarami (133 i 177 km średnicy), ale także bardzo bogatym ukształtowaniem. Tarasowym, szerokim brzegom zewnętrznym towarzyszy efektowne nagromadzenie pagórkowatych form w centralnych rejonach kraterów.
Każdy z nich ma dodatkowe atrakcje i atuty. Choćby Rimae Petavius – system rowów znajdujących się wewnątrz krateru, z których największy widoczny jest bez problemu nawet przez niewielkie teleskopy. Albo podwyższone albedo dna Langrenusa, podejrzewanego nawet o uwalnianie gazów powodujących jarzenie, dające się ponoć zaobserwować z Ziemi. Miał je dostrzec w 1996 r. Audouin Dollfus – francuski astronom, który zasłynął odkryciem 30 lat wcześniej księżyca Saturna Janusa.
Pewną zmienność w tym miejscu obserwowano już wcześniej, kwalifikując je jako obszar występowania tzw. krótkotrwałych (przejściowych) zjawisk księżycowych. Duża jasność Langrenusa kontrastuje ze stosunkowo ciemną powierzchnią Morza Żyzności, z którym sąsiaduje on od zachodu.
Wśród tych atrakcji ginie zupełnie Vendelinus – duży (147 km) krater znajdujący się pomiędzy Langrenusem i Petaviusem. Dlaczego mimo zbliżonych rozmiarów bywa wręcz niezauważany przez obserwatorów? Zarys jego mocno zerodowanych brzegów jest dodatkowo zakamuflowany obecnością wielu kraterów uderzeniowych. Wszystko to sprawia, że odczytanie jego formy wymaga pewnej uwagi – a tę przyciągają skutecznie dwaj sąsiadujący z Vendelinusem konkurenci.
Trzech weteranów księżycowych dziejów
Tymczasem jest to formacja bardzo ciekawa ze względu na swój wiek. Zarówno skala erozji jak i obecność dodatkowych kraterów uderzeniowych wewnątrz i na obrzeżach Vendelinusa sugerują, że jest to obiekt bardzo stary. W rzeczywistości jego wiek szacowany jest na 3,9, a maksymalnie nawet 4,5 miliarda lat.
4,5 miliarda… – na tyle oceniany jest wiek samego Księżyca i naszej Ziemi! Co jeszcze ciekawsze, podobnie datowane są dwa mniejsze kratery zlokalizowane na obrzeżach Vendelinusa – Lame i Holden. Ta sędziwa trójka była świadkiem powstania zarówno Langrenusa, którego budzący kontrowersje wiek szacowany jest na 1,1-3,2 mld lat, jak i starszego Petaviusa, którego księżycowy staż oceniany jest na 3,8 mld lat.
Jak widzicie sam uległem urokom Langrenusa i Petaviusa, tytułując ich nazwami zdjęcie wykonane 4 września mimo, że jego centralnym obiektem jest właśnie prastary Vendelinus i jego towarzysze. Zamierzam jednak się poprawić i poświęcać im więcej uwagi. Resocjalizację zaczynam niniejszym tekstem, który dedykuję tym cichym świadkom księżycowej historii.
Zobacz także:
- Niskie loty nad kraterem Humboldta
- Messier i Messier A: Trzy kratery w jednym
- Co różni Alpy na Księżycu od Alp na Ziemi?
- Jak powstał Ocean Burz?
